Teresa Torańska

Teresa Torańska; Teresa Sławomira Toraska to znana polska dziennikarka i pisarka (ur. 1 stycznia 1944 r. w Wokowysku; zmarła 2 stycznia 2013 r. w Warszawie).

W 1966 roku ukończyła studia prawnicze na Wydziale Prawa UW, a w 1969 roku ukończyła dziennikarstwo w Kolegium Dziennikarskim UW. W branży dziennikarskiej zaczynała od pracy w redakcji tygodnika „Argumenty”.

„Wywiady rzeczne” przeprowadzone przez dziennikarkę i opublikowane w wielu jej książkach są w dużej mierze odpowiedzialne za błyskawiczny wzrost dziennikarki do rozgłosu. Jest to ustna historia PRL, wydana w 1985 roku przez drugi obieg wydawniczy. Jest to kompilacja wywiadów z ważnymi postaciami w komunistycznym rządzie Polski. W sequelu, który ukazał się w 2006 roku i zatytułowany był „Byli”, generał Wojciech Jaruzelski był jedną z osób, z którymi Toraska przeprowadziła wywiad.

Głównym tematem pism Toraski są wydarzenia, które wydarzyły się w Polsce pod rządami komunistycznymi. Jej literatura dotyka zagadnień istotnych dla praktyki socjalistycznej. Jedną z opublikowanych przez nią prac jest wznowienie z 1985 roku książki „Oni”, w której zestawiła wywiady, które przeprowadziła z przywódcami partii komunistycznych. Autor otrzymał nagrodę PEN Clubu w uznaniu jego osiągnięć w świecie literackim. “Are. Conversations about Feelings” ukazało się w 2008 roku, po wydaniach “We” w 2004 i “Byli” w 2006. (2007). Cytując 2008: „Jesteśmy. Separacja ’68 to fascynująca i głęboko osobista praca, która wyobraża świat, w którym wybuch nienawiści, który wydarzył się w Polsce w marcu 1968 roku i doprowadził do masowej emigracji Polaków pochodzenia żydowskiego na emigrację nie miało miejsca. To wydarzenie jest sednem historii.

W kolejnych pracach odnosiła duże sukcesy stosując podejście polegające na prowadzeniu wywiadów pogłębionych. W wydanej w 1994 roku książce „Moje” znalazły się wywiady z członkami ekipy Solidarności, która przejęła władzę w Polsce po 1989 roku. Wśród tych osobistości byli m.in. Leszek Balcerowicz, Jan Krzysztof Bielecki i Jarosław Kaczyński. W swojej książce „Byli”, która ukazała się po raz pierwszy w 2006 roku, autorka opowiada o swoich rozmowach z osobami, które w latach 70. i 80. służyły w komunistycznej władzy w Polsce. W następnym roku ukazała się książka Are, w której znalazły się wywiady z takimi osobami jak Jan Nowak-Jezoriaski, Ewa etowska, Edward Wnuk-Lipiski, Bronisaw Komorowski.

W następnym roku ukazała się kolekcja Jesteśmy. Rozstania ’68, w której znalazły się wywiady z dziesiątkami osób, które wyjechały z Polski po powstaniu marcowym. Książka zatytułowana Death Is A Minute Late została wydana przez nią w 2010 roku i zawierała wywiady z Michą Bristigerem, Michą Gowiskim i Adamem Danielem Rotfeldem.

Toraska jest twórcą serii „Teraz Wy” w TVP 2, a także cykli „Powtórka z PRL-u” i „Wadza” w TVP. Współpracowała przy wielu filmach dokumentalnych, m.in. „Dworzec Gdański” (2007) i „Noc z generałem” (2004), oba w reżyserii Marii Zmarz-Koczanowicz; „Było i teraz” (2002) w reżyserii Feliksa Falka; oraz „Zmiana warty” (1990), film o początkach demokracji w Polsce. Aby wymienić tylko kilka jej osiągnięć, „Dworzec G (dla BBC).

Teresa Toraska była dziennikarską perfekcjonistką; spędziła wiele godzin na dopracowywaniu formatu rozmowy i dokładnym przygotowaniu do każdej rozmowy. Była niestrudzoną robotnicą. W rezultacie została zraniona szczerością niektórych kolegów pracujących w terenie.

“Dziennikarstwo stało się byle jakie, więc i etyka jest naciągana. Celem tego dziennikarstwa jest sprzedanie się. Dziennikarze zostali pozbawieni pamięci. […] Poza tym zaczynam wątpić w prasę drukowaną. Woda się leje z tekstów. Spróbuj wycisnąć jakikolwiek tekst z gazety codziennej przez sitko. Jakieś drobiazgi na nim zostaną. Resztki po faktach, po informacjach. Wodolejstwo. Byle odwalić robotę i sprzedać. Już się najwidoczniej popracować nie chce”.

Nagrody i wyróżnienia

W uznaniu jej znaczącego wpływu na polskie pisarstwo książka została nagrodzona przez Polski PEN Club w 2000 roku. Krasimir Pruszyński. Jest pierwszą laureatką Nagrody im. Barbary Opieskiej za wybitne osiągnięcia w wywiadach prasowych.

Teresa Toraska została odznaczona przez Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Nagroda została przyznana „za wybitny wkład w rozwój dziennikarstwa polskiego i szczególne osiągnięcia w pracy dziennikarskiej upowszechniającej wiedzę o najnowszej historii Polski”.

Publikacje

⦁ Informator o wyjazdach do krajów Europy Zachodniej i Jugosławii – wspólnie z Andrzejem Górkotem, Warszawa: Warszawskie Przedsiębiorstwo Turystyczne „Syrena” 1975.
⦁ Berlin – stolica NRD i okolice. Mały przewodnik turystyczny – wspólnie z Andrzejem Górkotem, Warszawa : Krajowa Agencja Wydawnicza RSW „Prasa-Książka-Ruch” 1976.
⦁ Drezno i okolice. Mały przewodnik turystyczny, – wspólnie z Andrzejem Górkotem, Warszawa : Krajowa Agencja Wydawnicza 1976.
⦁ Lipsk i okolice. Mały przewodnik turystyczny – wspólnie z Andrzejem Górkotem,/ Teresa Torańska, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1977.
⦁ Chłopcy z tamtych lat – współautorzy: Jakub Kopeć i Janusz Wilk-Białożej, Krajowa Agencja Wydawnicza 1978.
⦁ Ewa Berberyusz, Pierwsze wejście, Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza 1984(Na podstawie reportaży E. Berberyusz; (dwa z nich powstały we współautorstwie z Teresą Torańską i Krzysztofem Szymborskim, druk. w l. 1980-1981 w tygodnikach: „Kultura”. „Przekrój”. „Solidarność” i „Tygodnik Powszechny”).
⦁ Adam Daniel Rotfeld, W cieniu. 12 rozmów z Marcinem Wojciechowskim, wstęp: Teresa Torańska, Warszawa: Agora – Polski Instytut Spraw Międzynarodowych 2012.
⦁ Smoleńsk, Warszawa: Wielka Litera, 2013.
⦁ Aneks, Warszawa: Świat Książki, 2015.
⦁ Dalej, Warszawa: Wielka Litera, 2016.

Życie prywatne

Poślubił Leszka Sankowskiego, kompetentnego profesjonalistę w dziedzinie technologii informatycznych.

Śmierć

W 2011 roku dziennikarz otrzymał diagnozę raka płuc. Problem nie mógł być w żaden sposób leczony chirurgicznie. Postanowiono przejść z energicznym programem chemioterapii. Guz wyraźnie się skurczył w wyniku śledztwa, co wskazuje, że badanie zakończyło się sukcesem. W grudniu 2012 roku Toraska doświadczyła nieoczekiwanego pogorszenia stanu zdrowia i zmarła dzień po obchodach 69. urodzin.

9 stycznia 2013 r. została pochowana na warszawskim Cmentarzu Wojskowym na Powizkach. Oprócz członków rodziny i przyjaciół zmarłego w pogrzebie wzięła udział duża liczba wybitnych osobistości publicznych, polityków i innych godnych uwagi osobistości ze sfery publicznej i politycznej.